1960 Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Yüksek Mahkeme üyeleri M. Zeka ve C. Zannetides Osmanlı İdaresi döneminde ada genelindeki mülkiyet tespitini yapmıştır. Bu tespite göre ada genelinde tarıma elverişli arazinin mülkiyeti üç eşit sınıfta yer almaktadır. Birinci sınıf Müslüman halka ait araziler, ikinci sınıf Müslüman olmayan halka ait araziler ve üçüncü sınıf ise Sultana ait arazilerden oluşmaktadır. Birinci ve üçüncü kategoride yer alan ve ada genelinde tarıma müsait arazinin 2/3’nü oluşturan toprak üzerinde vakıflar tesis edilmiştir.

ADA GENELİNDE İŞGAL EDİLMİŞ VAKIFLAR

Kıbrıs hukuk sisteminde yer alan temel vakıf hükümlerine aykırı olarak, 1878-1960 Sömürge İdaresi dönemi ile 1960-1974 Cumhuriyet döneminde, Kıbrıs tarihinin en büyük emlak yağması gerçekleştirilmiştir.  Ada genelinde Vakıflara ait yüz binlerce dönüm arazi, binlerce bina ve yüzlerce su kaynağı Rum Ortodoks Kilisesi, Rum belediyeleri, Rum okul komisyonları, merkezi hükümet, Kıbrıslı Rumlara ait şirketler ve Rum şahıslar tarafından işgal edilmiş ve bu bağlamda, Kıbrıs Rum halkı ile sahip oldukları kuruluşlara haksız servet ve kazanç sağlanmıştır. İşgal edilmiş kaynaklar arasında Maraş, Güzelyurt ovası, Limasol, Larnaka, Baf, Girne, Lefkoşa, Mağusa, Poli, Hırsofu ve Karpaz çiftlikleri, Ağrotur üssü ile ada genelinde binlerce bina ve yüzlerce su kaynağı bulunmaktadır. 2004 yılı itibarıyla yapılan birinci etap emlak tespit çalışmaları kapsamında, Vakıflara ait toprakların ada geneline oranı geçici kaydı ile % 11.5 olarak tespit edilmiştir.  Bu kısmi tespit Kıbrıslı Türklere ait özel mülkiyet   payını ve Devlet payını kabul edilebilir düzeye yükseltmektedir. Hukuka aykırı bir şekilde işgal edilmiş vakıfların iadesi ile birlikte, Kıbrıs Türk Halkı adına önemli oranda toprak ve tazminat hakkı oluşacak ve muhtemel bir siyasi çözümde Kıbrıs Türk Halkının tazminat ve göç sorunu önemli oranda ortadan kalkmış olacaktır. Kesin tespit için Kıbrıs ve dış ülke arşivlerinde ilave çalışmaların yapılması gereklidir.

1958-1974 DÖNEMİNDE KIBRIS TÜRK HALKININ KAYIPLARI

1958-1974 döneminde Kıbrıs Türk Halkı, Rum-Yunan ikilisinin organize saldırıları karşısında 104 yerleşim bölgesinden göç etmek zorunda bırakılmış, merkezi hükümetten dışlanmış ve iktisadi-sosyal-siyasal ambargo altında tutulmuştur. Bu dönemde, Kıbrıslı Türklere ait mülk lere yapılan saldırılar sonucunda meydan gelen tahribat Birleşmiş Milletler Ortega Raporu ile de tespit edilmiştir.

SULTAN ARAZİLERİNİN İŞGAL EDİLMESİ

Sömürge İdaresi uygulamaları bağlamında 322,109 dönüm tutarındaki Sultan arazileri (Emlak-ı Hümayun) hukuk kurallarına aykırı bir şekilde dağıtılmış ve Kıbrıs Rum halkına haksız servet ve kazanç sağlanmıştır.

KIBRIS TÜRK HALKI ADINA TAHAKKUK ETMİŞ MÜLKİYET VE TAZMİNAT HAKLARI

1878-1960 Sömürge idaresi dönemi ile 1960-1974 Cumhuriyet döneminde işgal edilmiş Vakıflar ile 1958-1974 dönemindeki kayıplar, Kıbrıs Türk Halkı adına mülkiyet ve tazminat hakkı oluşturmaktadır.  Kıbrıs Türk Halkı adına oluşan mülkiyet ve tazminat hakları, Kıbrıslı Rumların AİHM sürecindeki mülkiyet ve tazminat taleplerini karşılamaktadır.