KAPALI MARAŞ’TAKI MÜLKİYET VE TAZMİNAT HAKLARINA İLİŞKİN YAYINLAR
Kıbrıs Vakıflar İdaresinin Kapalı Maraştakı mülkiyet ve tazminat hakları Ocak 2015 tarihinde yayınlanmış iki kitapta değerlendirilmektedir. Türkçe ve İngilizce olarak iki ayrı kitapta toplanan değerlendirme aşağıdaki başlıklar altında yer almaktadır.
- KIBRIS VAKIFLAR İDARESİNİN KAPALI MARAŞ’TAKİ MÜLKİYET HAKLARI
- PROPERTY AND COMPENSATION RIGHTS OF EVKAF FOUNDATION AND THE ISSUE OF MARAŞ/VAROSHA
Kitap özetleri bu bölümde yer almaktadır.
KIBRIS VAKIFLAR İDARESİNİN KAPALI MARAŞ’TAKİ MÜLKİYET HAKLARI
Yazar:Taner Derviş, Kıbrıs Vakıflar İdaresi Eski Genel Müdürü
Lefkoşa, Ocak 2015
Copyright ©Taner Derviş, 2015
ÖZET
Bu kitabın amacı Kapalı Maraş’taki toprak, mülkiyet ve tazminat haklarına uluslararası hukuk ilkeleri temelinde ışık tutmaktır. Bu bağlamda, Kapalı Maraş’taki mülkiyet ve tazminat hakları ada genelinde ve uluslararası platformda tanınmış dört hukuki belge temelinde tespit edilmektedir. Sözkonusu hukuki belgeler “Kıbrıs Yasaları”, “Kıbrıs Anayasası”, “Kıbrıs Cumhuriyeti Kuruluş Antlaşması” ve “Uluslararası Antlaşmalar”dan oluşmaktadır. Kitap yedi bölümden ibarettir. Birinci bölümde “Vakıfların Hukuki Statüsü”, ikinci bölümde “Uluslararası Antlaşmalar ve Vakıflar”, üçüncü bölümde “Kapalı Maraş’taki Mülkiyet Hakları”, dördüncü bölümde “Ada Genelinde İşgal Edilmiş Vakıf Kaynaklar”, beşinci bölümde “Kıbrıs Sorununda Tarafların Maraş Planı”, altıncı bölümde “Mülkiyet ve AİHM Süreci” ve yedinci bölümde “Kapalı Maraş için Öngörülen Stratejik Çözüm Planı” yer almaktadır.
Kitabın odak noktası ada genelinde en büyük emlak sahibi olan Kıbrıs Vakıflar İdaresidir. Kuruluş tarihi 1571 olan Kıbrıs Vakıflar İdaresi Anayasal statüye sahip bir müessese olup, Avrupa Vakıflar Birliği üyesi sıfatıyla uluslararası platformda da tanınmaktadır. Vakıflar İdaresinin yönetim ve denetim fonksiyonları “Ahkamü’l Evkaf” olarak tanımlanan vakıf hükümleri temelinde icra edilmektedir.
Ada üzerinde hakim olan değişik siyasi egemenliklere rağmen Ahkamü’l Evkaf olarak tanımlanan temel vakıf kuralları Kıbrıs hukuk sisteminde özel statü ile yer almaktadır. Kıbrıs hukuk sisteminde yer alan yasal düzenlemeler vakfiyelerin gayrı kabili rücu olduğunu, vakıflara ait kaynakların elden çıkarılamayacağını ve vakıfların sonsuza dek yaşatılmalarını öngörmektedir. Ayrıca, işgal edilmiş vakıflar için iade ve tazminat öngörülmekte, istibdal ilkesi kapsamında eşdeğerde taşınmaz mal karşılığında takas ve satış şartları belirlenmektedir. Hukuk kurallarına ilaveten mahkeme kararları da vakıf hükümlerinin geçerliliğini teyit etmektedir. İlaveten, 1960 Anayasasının 110(2) maddesi vakıf müessesesi ile vakıf hükümlerini içeren Ahkamü’l Evkaf’ı tanımakta, Vakıfların yönetim ve denetim fonksiyonlarının “Ahkamü’l Evkaf” olarak tanımlanan vakıf hükümleri temelinde icra edileceğini ve hiçbir yasama ve hükümet tasarrufunun sözkonusu vakıf hükümlerine müdahale edemeyeceğini vurgulamaktadır. Sonuçta, Kıbrıs hukuk sisteminde yer alan anayasal ve yasal hükümlere göre Vakıflara ait kaynakların herhangi bir gerekçe ile ve herhangi bir şekilde elden çıkarılması, devredilmesi ve sözkonusu kaynaklardan feragat edilmesi mümkün değildir. Anayasal ve yasal düzenlemelere ilaveten, vakıf statüsü uluslararası antlaşmalar tarafından da tanınmaktadır. Vakıf statüsünü tanıyan uluslararası antlaşmalar üç ana başlık altında yer almaktadır:
1- Kıbrıs Cumhuriyeti Kuruluş Antlaşması,
2- Osmanlı İdaresi ile İngiltere arasında aktedilmiş Savunma Antlaşmasının 1 Temmuz 1878 tarihli Eki
3- Lozan Antlaşması.
Kıbrıs hukuk sisteminde yer alan temel hükümlere rağmen, 1878-1960 Sömürge idaresi dönemi ile 1960-1974 Cumhuriyet döneminde, Kıbrıs tarihinin en büyük emlak yağması gerçekleştirilmiştir. Ada genelinde vakıflara ait yüz binlerce dönüm arazi, binlerce bina ve yüzlerce su kaynağı Rum Ortodoks Kilisesi, Rum belediyeleri, Rum okul komisyonları, Merkezi Hükümet, Kıbrıslı Rumlara ait şirketler ve Rum şahıslar tarafından işgal edilmiş ve bu bağlamda, Kıbrıs Rum Halkı ile sahip oldukları kuruluşlara haksız servet ve kazanç sağlanmıştır. İşgal edilmiş kaynaklar arasında Kapalı Maraş, Güzelyurt ovası, Limasol, Larnaka, Baf, Girne, Lefkoşa ve Karpaz çiftlikleri ile ada genelinde yüzlerce su kaynağı bulunmaktadır.
Kıbrıslı Rumlar işgal ettikleri Vakıflara ait kaynaklardan 20.yüzyılın başlarından itibaren haksız kazanç sağlamıştır. Kıbrıslı Rumlar tarafından hukuk kurallarına aykırı bir şekilde işgal edilmiş Vakıflara ait varlıklardan kaynaklanan Kıbrıs Türk Halkına ait kollektif mülkiyet ve tazminat hakkı Kıbrıslı Rumların AİHM sürecindeki iade ve tazminat taleplerini aşmaktadır.
Kitabın son bölümünde “Stratejik Maraş Planı” yer almaktadır. Sözkonusu plan temelinde mal sahibi sıfatıyla Kapalı Maraş ile ilgili temsiliyetin Vakıflar İdaresine ait olduğuna vurgu yapılarak bu bağlamda, Kapalı Maraşın “Turizm –Ticaret Merkezi ve Serbest Bölge” olarak yapılandırılması ve Kapalı Maraştaki işgalciler aleyhinde tazminat davaları açılması öngörülmektedir.
PROPERTY AND COMPENSATION RIGHTS OF EVKAF FOUNDATION AND THE ISSUE OF MARAŞ/VAROSHA
Author: Taner Derviş, Former Director of Evkaf Foundation
Nicosia, January 2015
Copyright ©Taner Derviş, 2015
SUMMARY
The issue of ownership of Maraş/Varosha is no longer a local issue. In addition to being the most important dispute of the Cyprus problem, this controversial town has also become a major international issue. The aim of this book is to shed light on land and property issues in Cyprus and to determine the lawful property ownership rights in the resort town of Famagusta within a legal and historical perspective. As such, the ownership assessment has been based on four legal documents recognized both locally and internationally. These documents are, “The Laws of Cyprus”, “The 1960 Constitution of Cyprus”, “Treaty of Establishment between the United Kingdom, Greece, Turkey and the Republic of Cyprus” and “International Agreements related to Foundations”.
The book consists of five parts. The first part is confined to the status of foundations, the second part comprises international agreements related to foundations, in the third part legal owners and unlawful occupiers of the resort town of Famagusta are identified, the fourth part is focused on the usurpation of foundation resources islandwide and finally in the fifth part a plan of action is proposed aimed at the execution of ownership and compensation rights.
The center of discussion is Evkaf Foundation, the greatest landowner of Cyprus, founded in the year 1571. Evkaf Foundation, member of Brussels-based European Foundation Centre is a constitutionally acknowledged philanthropic institution and the umbrella organization of foundations in Cyprus. Foundations are governed by foundation principles which have been part of the legal system of Cyprus since 1571. The Constitution and the Laws of Cyprus uphold the foundation principles in toto and confirm that foundations are irrevocable, perpetual, inalienable and to be compensated for loss of revenue. Additionally, article 110(2) of the Constitution of Cyprus states that foundations shall be governed by foundation principles and no legislative, executive or other act shall interfere with such principles of foundations. In conclusion, according to constitutional and legal provisions in force since 1571, no one can acquire the ownership of foundation immovable properties under any pretext or on any ground. Furthermore, the status of foundations has also been confirmed by international agreements. These agreements are, “The Treaty of Establishment between the United Kingdom, Greece, Turkey and the Republic of Cyprus”; “The Annex to The Convention of Defensive Alliance between Great Britain and Turkey”; and “The Treaty of Lausanne”.
In spite of constitutional and legal provisions, the properties of Evkaf Foundation have been usurped by Greek Cypriots. The illegally occupied properties include the land on which the resort town of Maraş/Varosha is situated, fertile farmlands and water resources islandwide. Based on original title deeds and deeds of dedication and according to the laws of the land, Evkaf Foundation has been identified to be the lawful owner of the land on which the resort town of Famagusta is situated. Based on legal evidence Greek Cypriot entities and real persons have been identified to be the unlawful occupiers. A such, according to the laws of Cyprus and to the Treaty of Establishment of the Republic of Cyprus, unlawful occupiers together with the Republic of Cyprus are under the obligation of restitution.
The final section of the book concludes that according to legal provisions recognized both locally and internationally, Evkaf Foundation has the right to take appropriate steps to claim compensation for loss of use of unlawfully occupied properties and to exercise Foundation’s ownership rights in Maraş/Varosha. Additionally, recognizing that lack of settlement of Maraş/Varosha has led to social, economic and environmental problems, an investment master-plan is proposed aimed at the creation of a resort center with 10,000 bed capacity and establishment of world class free zone area with commercial, trading and financial centers.